Dili-SMI, Vise Diretúr Asosiasaun HAK Xisto dos Santos hateten katak maizumenus avo feto hamutuk ema na’in 21 iha Timor-Leste ne’ebé sai atan ba seksual husi milítar Japaun durante funu mundial daruak nian wainhira halo okupasaun iha Timor-Leste
Husi vitima hamutuk 21 ne’ebé rejistradu tuir rezultadu peskiza Asosiasaun HAK nian, vitima avo feto hamutuk ema na’in 10 maka mate ona, no avo feto hamutuk ema na’in 11 mak sei moris.
“Tuir peskiza ne’ebé mak HAK halo ba historia jogu nian ka atan ba seksual ne’ebé mak sai vitima ka vuneravel agora dadaun HAK regista ona ema nain rua nulu resin ida (21) mak sai vitima ba akontesementu ne’e. Oras ne’e na’in 10 husik ona mundu ne’e no sira na’in 11 seluk oras ne’e sei hamutuk ho ita”, dehan Xisto iha Faspol UNTL – Kaikoli, Tersa, (20/02) hafoin seremonia selebrasaun loron invazaun militar Japaun mai Timor-leste.
Nia mós esplika katak husi vitima na’in 11 ne’ebé sei moris ne’e avo feto na’in 4, iha munisipiu Manufahi hamutuk na’in 4, munispiu Ermera ema na’in 2 no ema na’in 1 iha Munisipiu Viqueque.
“Avo na’in tolu (4) iha suai, ida (1) iha Fohorem, ida (1), iha Tilomar, ida (1) iha Suai Vila no mós ida( 1) iha Salele. Na’in ha’at (4) seluk iha same, na’in rua(2) iha Ermera nomos na’in ida (1) tan mak Viqueque - Watukar Bau nian”, Nia esplika.
Nia hatutan katak durante ne’e kada fulan tolu Asosiasaun HAK sempre halo vizita regular ba avo vitima sira husi milítar japaun nian hodi fahe nesesidade báziku. Nomós fó apoiu moral atu nune’e vitima sira labele hetan diskriminasaun husi komunidade.
Iha biban hanesan, Senorina M. dos Santos nu’udar partisipante iha seninariu HAK ne’e hateten nu’udar feto senti triste wainhira lembra fila fali istoria pasadu maibé ida ne’e hanesan historia nasaun ida atu hamrik mesak sempre ho nia historia rasik.
Wainhira SMI husu Senorina nia sentimentu kona-ba hahalok milítar Japaun hasoru avo feto sira, nia resposta katak:
“Sentimentu ne’ebé mak hau senti maske iha momentu ne’eba hau laiha maibe husi livru ou brosura sira ne’ebé mak ami le’e no ami rona. Hau senti ida ne’e sai hanesan soke tebes hau nia sentimentu oinsa hau atu espresa sai avo sira nia sentimentu iha momentu ne’eba. Tanba feto ida atende sira ne’ebé serbisu kalan sira atende soldadu japones sira pois sira ho idade kiik”, dehan nian
Nia mos lamenta ho atetude militar Japaun ne’ebé husi hela fitar boot ba istoria feto Timor-Leste nian liu-liu vitima avo feto sira ne’ebé dadaun sei moris no balun matebian tiha ona.
Tuir nia katak istoria avo sira ne’ebé sai vitima ba militar Japaun ne’e presiza halo sai livru ida hodi nune’e jerasaun foun bele lee no hatene kona-ba impaktu husi invazaun milítar Japaun iha Timor-Leste. (Editor, Lariwa).
